Andora czy Andorra? – to pierwsze pytanie, jakie sobie zadajemy. W wersji oryginalnej oraz w większości innych języków obcych pisze się ANDORRA przez dwa ,,r’’, natomiast w języku polskim z niewiadomych przyczyn piszemy ANDORA przez jedno „r”.
Pierwsze skojarzenie na temat Andory – mały kraj ukryty gdzieś w górach, ale gdzie konkretnie, to już sprawia kłopot niejednej osobie. O dziwo wiele pytanych osób w pierwszym momencie usytuuje Andorę gdzieś w Ameryce Południowej 🙂
Natomiast Andora znajduje się bliżej, niż sobie to wyobrażamy. To maleńkie państwo usytuowane jest na południu Europy i zostało wciśnięte na mapie pomiędzy dwóch dużych sąsiadów. Andora od północy i wschodu graniczy z Francją, a od południa i zachodu graniczy z Hiszpanią. Andora w całości położona jest we wschodnich Pirenejach i posiada 72 szczyty. Najwyższy szczyt Andory to Pic de Coma Pedrosa – 2 942 m n.p.m. i stanowi siódmy szczyt pod względem wysokości w Koronie Europy. Na terenie Andory znajdują się dwa regiony narciarstwa alpejskiego: Vallnord i Grandvalira.
Księstwo Andory to mały kraj o powierzchni 468 km2, czyli mniej niż powierzchnia Warszawy a nieco więcej niż Kraków. Aby przemieścić się od jednej granicy kraju do drugiej, należy pokonać niecałe 40 km. Stolicą Andory jest Andorra La Vella (co w polskim tłumaczeniu oznacza ,,Stara Andora’’), która jest najwyżej położoną stolicą europejską – 1023 m n.p.m.
Andora liczy obecnie 78 tysięcy mieszkańców, ale rdzenni Andorczycy są mniejszością we własnym kraju. Większość ludności stanowią głównie Hiszpanie, Portugalczycy i Francuzi. Językiem urzędowym jest kataloński, choć mówi się także po hiszpańsku i francusku. Po angielsku również można się porozumieć. Obywatelami kraju, stają się automatycznie wyłącznie dzieci Andorczyka lub Andorki. Jeszcze do niedawna obcokrajowiec mógł uzyskać obywatelstwo dopiero w trzecim pokoleniu, a poślubiając Andorkę, właścicielkę nieruchomości, zostawało się obywatelem, gdy syn pochodzący z tego małżeństwa kończył 14 lat. Obecnie wiele się zmieniło, ale cudzoziemcy mieszkający w Andorze mogą ubiegać się o status obywatela dopiero po 20 latach pobytu, zrzekając się obywatelstwa kraju swego pochodzenia. Dzieci obcokrajowców urodzone w Andorze mogą otrzymać obywatelstwo po ukończeniu 18 roku życia, jeśli mieszkały tam przez cały czas.
Andora jest niepodległym państwem od ponad tysiąca lat, ale wciśnięta pomiędzy Hiszpanię a Francję, jest z sąsiadami związana w sposób niezwykły. W tej monarchii funkcje głowy państwa sprawują wspólnie dwa podmioty – Współksiążęta Andory: prezydent Francji i katolicki biskup katalońskiego miasta La Seu d’Urgell. Obecnie pełnią funkcje reprezentacyjne i mają prawo weta wobec międzynarodowych traktatów. Andora jako księstwo ma własny parlament, władzę wykonawczą sprawuje stojący na czele rządu premier wraz z 28 członkami Rady Generalnej, którzy są odpowiedzialni za sprawy finansowe, prace publiczne, wychowanie i kulturę, rolnictwo, handel i przemysł, pracę i ubezpieczenia społeczne oraz turystykę i sport. Po wprowadzeniu demokratycznych rozwiązań Andora w 1993 roku została kolejnym członkiem ONZ oraz Rady Europy. Andora jako jedno z nielicznych państw w Europie, nie brała udziału w II wojnie światowej.
Nic dziwnego, że wiele tu oryginalnych niespotykanych gdzie indziej rozwiązań – np. jednostka administracyjna to parafia. Andora podzielona jest na 7 parafii: Andorra la Vella – stolica, Canillo, Encamp, Escaldes-Engordany, La Massana, Ordino, Sant Julià de Lòria. Interesującym faktem jest wpisanie do nowej konstytucji przyjętej w 1993 roku szczególnego poszanowania lokalnych tradycji w tym obowiązku używania lokalnych materiałów budowlanych – przede wszystkim kamienia. Efekty widzimy na każdym kroku – tutejsze miasteczka urzekają jednolitym wyglądem: szaro-beżowe fasady, dachy pokryte łupkiem.
Andora nie należy do Unii Europejskiej, ale w 2001 roku wraz z Francją i Hiszpanią przyjęła euro jako obowiązującą w kraju walutę. Andora nie posiadała własnej waluty, zanim przyjęła euro, korzystała głównie z hiszpańskiej peso, rzadziej z francuskiego franka. Andora bije swoje monety, które awersami odróżniają je od monet innych krajów ze wspólną walutą. Każda z monet andorskich zawiera dwanaście unijnych gwiazdek.
Na granicy andorsko-hiszpańskiej i andorsko-francuskiej znajduje się granica Unii Europejskiej, co wiąże się z kontrolami granicznymi. W Andorze funkcjonuje strefa bezcłowa, zwłaszcza elektronika jest dużo tańsza niż w pozostałych krajach Europy. Można zaopatrzyć się również w różnego rodzaju trunki w promocyjnych cenach, tańsze niż u nas są papierosy, perfumy czy kosmetyki. Jednak przy wywozie zakupionych towarów do państw sąsiednich (Hiszpania, Francja) obowiązują przepisy zgodne z normą unijną. W każdym sklepie można uzyskać informację dotyczącą dozwolonej ilości wywożonych towarów. Dokumentem uprawniającym do wjazdu i pobytu (niezależnie od jego celu) na terytorium Andory przez okres 90 dni jest paszport bądź dowód osobisty. Paszport powinien być ważny minimum 3 miesiące dłużej niż planowany okres pobytu.
Andora obok Liechtensteinu, Luksemburga, Monako, San Marino czy Watykanu zalicza się do najmniejszych państw Europy. Andora zajmuje 16 miejsce w kategorii najmniejszych krajów na świecie pod względem powierzchni ziemi i 11 miejsce pod względem najmniejszej liczby ludności. Zgodnie z Międzynarodowym Wskaźnikiem Życia, Andora zajmuje 12 miejsce na świecie pod względem standardu życia.
Dochód w przeliczeniu na jednego mieszkańca Andory jest jednym z najwyższych w Europie. Kraj dysponuje doskonałym systemem opieki zdrowotnej, kształcenia w wielu językach i szybkiego dostępu do Internetu – Andora posiada doskonałą sieć szybkich łączy światłowodowych. W związku z tym, iż Andora nie należy do Unii Europejskiej, musimy pamiętać, aby przed wjazdem do tego kraju wyłączyć transmisję danych w swoich telefonach komórkowych, aby uniknąć bardzo wysokiego rachunku za telefon. Najlepiej korzystać wówczas z ogólnie dostępnego darmowego Wi-Fi, które znajdziemy w hotelach czy nawet na wyciągach. Na terytorium Andory nie ma zastosowania Europejska Karta Ubezpieczenia Zdrowotnego (EKUZ) uprawniająca turystę do korzystania w krajach Unii Europejskiej z bezpłatnej opieki medycznej w sektorze publicznym. Należy pamiętać przed wyjazdem o wykupieniu ubezpieczenia turystycznego.
Zanim w Andorze rozwinęła się na dobre turystyka, mieszkańcy początkowo trudnili się wydobywaniem rudy żelaza, hodowlą bydła, a później produkcją tytoniu i papierosów. Kiedyś w Andorze istniała fabryka papierosów, dziś można zwiedzić Muzeum Tytoniu w Sant Julià de Lòria . Z powodu statusu raju podatkowego można tu kupować papierosy o wiele taniej niż w Hiszpanii czy Francji, stąd przemyt papierosów rozwijał się od dawna. A kontrole graniczne nastawione są przede wszystkim na ilość wywożonego alkoholu i papierosów.
Do Andory przyciągają znakomite ośrodki narciarskie i świetne hotele oraz sklepy z bardzo niskimi podatkami. Do niedawna cała Andora była jedną strefą wolnocłową, ale i obecnie, zaledwie kilkuprocentowy VAT (4,5%) sprawia, że warto zaplanować tu duże zakupy.
Zimą w Andorze słońce wschodzi około godziny 8 rano, a zachodzi około godziny 18 (wyciągi narciarskie w Andorze czynne są od godziny 9 do godziny 17). Po zamknięciu wyciągów życie przenosi się do miasteczek. W centrum sportów lodowych odbywają się turnieje curlingu, a także jazdy gokartami na lodzie. Dla odzyskania sił tłumnie odwiedzana jest Caldea – prawdziwy raj basenów z wodami termalnymi.
Klimat panujący w Andorze jest umiarkowany z chłodną zimą i ciepłym, bardziej suchym latem. Średnia temperatura w dolinach waha się od około –1°C w styczniu do około 20°C w lipcu. Andora dzięki swojemu usytuowaniu stała się popularnym kurortem narciarskim, jak również kierunkiem na letnie aktywne wyjazdy, np. rowerowe. Corocznie Andorę odwiedza około 10 milionów turystów.
